Dobrocie kina s.f., cz. 2: Prometeusz

Zgodnie z tym, co zapowiadałam, kontynuuję rozważania o nowych produkcjach science fiction. Przed Wami recenzja Prometeusza, a może bardziej felieton, w którym staję w obronie tego filmu. Najlepsze mainstreamy, jakie ostatnio widziałam, to właśnie obrazy s.f.!

 Ridley Scott – mistrz kuchni s.f.

Wokół nowego filmu Scotta wrze dyskusja, która niejednego kinomana zniechęci do jego obejrzenia. Ja również naczytałam się nieprzychylnych recenzji, przez co podchodziłam do Prometeusza dość nieufnie. Że niby nie umywa się do Obcego, że brak tu metafizyki, że scenariusz absurdalny. Ekhm.

Wyobraźcie sobie następującą sytuację: kulinarna wróżka trąca Was swoją cukrową różdżką i wypiekacie ciasto według własnej, przed chwilą wymyślonej receptury. Niby łączycie te same produkty co zawsze, ale dosypujecie także sekretny składnik, który sprawia, że Wasz murzynek to murzynek nad murzynkami, szarlotka królową wszystkich szarlotek itp. Kto nie spróbuje, osiąga gastro-orgazm. Później pieczecie to ciasto jeszcze raz, i jeszcze raz. W pewnym momencie jego smak zaczyna Wam powszednieć. Co nie oznacza od razu, że przestał być boski!

Sprawa Prometeusza wygląda analogicznie. Alien i Blade Runner to arcydzieła, które wyciągnęły horrory s.f. niemalże z niebytu, nadały im zupełnie nową jakość, na trwałe zapisując się w historii kina. Ich 30 lat późniejszy naśladowca takiej rewolucji nie robi, ale wciąż pozostaje bardzo dobrym filmem. Jak mądrze zauważył Sebastian Łupak w tekście Ridley Scott i bogowie ("Film" nr 7/2012), Obcy świetnie się wpasowywał w rosnącą w latach 70. i 80. popularność teorii Ericha von Dänikena, jakoby Ziemia była odwiedzana przez kosmitów z niezwykle dużym ilorazem IQ. To właśnie oni w prehistorii przekazali ludziom techniczną wiedzę, dzięki którym mogły powstać egipskie piramidy lub Stonehenge. Prometeusz myśl tę rozwija, jednak jest już jakby „po jabłkach”, innowacyjność tego pomysłu ulotniła się, potencjał filozoficzny filmu nikim już nie wstrząśnie.

Nie wstrząśnie, ale nie oznacza to, że brak tu ciekawych myślowych wybiegów. Kwestia pochodzenia człowieka pozostaje wciąż otwarta, podobnie ze starciem na linii wielkie korporacje – nauka – szary człowiek. Źródłem najciekawszych rozważań jest jednak zachowanie androida Davida, czyli robota, którego od ludzi odróżnia brak duszy. Czymże ta dusza w związku z tym jest, za co odpowiada? Fassbender w tym filmie staje się nieobliczalnym psycholem z obsesją badawczą, więc Scott stawia tezę, że o człowieczeństwie przesądza umiejętność empatii. David życia nie szanuje, więc tworzy na statku prywatny poligon doświadczalny. Za mało metafizyki? Jeśli ktoś chce filmowego traktatu na miarę dzieł Tarkowskiego, to niech sięgnie po Tarkowskiego.

Jak dla mnie taka dawka „głębi” w zupełności wystarczy, żeby stworzyć intelektualną podstawę dla filmu rozrywkowego (rozrywkowego, powtarzam!), który nie zakłada z góry, że do multipleksów chodzą tylko widzowie lubujący się w M jak miłość, Tańcu z gwiazdami, programach MTV lub innych telewizyjnych mózgotrzepach. Prometeusz to także produkcja, w której od początku czuć duży budżet i rękę mistrza – penetrowane lokalizacje i efekty specjalne robią wrażenie, a każde ujęcie czemuś służy (przykładowo numerek Vickers i Janka nie został umieszczony w scenariuszu po to tylko, żeby pleść w film dowcipną scenkę, tylko żeby żaden z bohaterów nie dowiedział się od razu, że naukowcy w jaskini umarli zaatakowani przez duże, obślizgłe glizdy). Ridley Scott ma opinię pedantycznego perfekcjonisty o żelaznej dyscyplinie, co przenosi się na konstrukcję jego filmów i stanowi ich widoczną cechę. Tak jak w Obycm, nie braknie tu też grozy, atmosfery klaustrofobii i dziwnych wydzielin pryskających w obrębie kadru (scena operacji – majstersztyk!). 

W każdej recenzji Prometeusza znajduje się akapit o dobrym aktorstwie i przyznam się, że ja również miałam ochotę poklepać po plecach Charlize Theron oraz Michaela Fassbendera (good job, guys). Fassbender nie tylko rusza się i mówi jak robocik, ale i został do tej roli świetnie obsadzony, bo myślę, że gdybym kiedyś konstruowała androida, to wyglądałby właśnie tak (na uwadze mam tu jego klasyczne rysy twarzy, nie moje preferencje). Theron natomiast tak dobrze poszło zagranie wyrachowanej szefowej, że wielu kinomanów miało zagwozdkę, czy ona także nie jest androidem. Z tego co mówi sama aktorka, nigdzie w scenariuszu o tym nie napisano, ale na planie podświadomie kopiowała manieryzmy Fassbendera (z racji nici porozumienia, jaka nawiązuje się między tą dwójką bohaterów). Poniżej rozerotyzowane zdjęcia tej dwójki ze wspólnej sesji dla "W magazine" (pokazuje je, bo są świetne):

Przyjrzyjmy się jeszcze raz składnikom. Interesująca, nieoczywista historia? Jest. Plejada przystojnych gwiazd? Jest. Epicki rozmach? Jest. Lejąca się posoka? Odhaczona. Dreszczyk emocji? Również się znalazł. Rzadki w kinie matriarchat? Też jest (bonus dla feministek). Mnie ten Scottowski specjał przypadł do gustu, a że jadłam go już wcześniej… Póki smakuje tak dobrze, nie składam reklamacji.

Prometeusz: Horror, Akcja, Sci-Fi, Wielka Brytania, USA 2012. Reżyseria: Ridley Scott. Scenariusz: Jon Spaihts, Damon Lindelof. Zdjęcia: Dariusz Wolski. Muzyka: Marc Streitenfeld. Obsada: Noomi Rapace, Michael Fassbender, Charlize Theron, Idris Elba, Logan Marshall-Green. Czas: 2 godz. 4 min.

Moja ocena: 7/10

Link do wcześniejszego tekstu o dobrociach s.f.:

Dobrocie kina s.f., cz. 1: Looper - Pętla czasu