Znani reżyserzy i ich teledyski, cz. 1

David Fincher, Spike Jonze i Anton Corbijn – co łączy tych trzech reżyserów? Dwie rzeczy. Po pierwsze, wszyscy rozpoczynali swoje kariery od kręcenia teledysków. Po drugie, mimo fabularnych projektów wciąż znajdują czas, by dalej angażować się w tworzenie klipów. Te, które stworzyli w roku 2013, są dla mnie punktem wyjścia dla szerszej refleksji na temat tej niedocenionej części popkultury oraz pretekstem do przejrzenia wcześniejszego dorobku tych filmowców. W przypadku wymienionych panów jest on bardzo bogaty, ale istnieją jeszcze tacy, którzy z teledyskami jedynie flirtują i mają ich na swoich kontach zaledwie kilka. Im poświęcę drugą część notki.





Serwisy muzyczne zaczynają publikować roczne podsumowania. Portal Pitchfork jako przystawkę przed daniem głównym, to jest listą najlepszych singli i płyt, umieścił zestawienie najbardziej interesujących teledysków. Co się okazało? Trzy z dwudziestu pięciu wyróżnionych klipów wyreżyserowali jedni z najbardziej znaczących twórców współczesnego kina: David Fincher, Paul Thomas Anderson oraz Spike Jonze. Odkrycie to zainspirowało mnie do dalszych poszukiwań – jak często w minionym roku znani reżyserzy angażowali się w tego typu projekty i jakie były tego efekty? Po dłuższym researchu dotarłam do dziewiątki nazwisk. Kryterium była premiera teledysku w roku 2013, chociaż w przypadku Tima Burtona trzymałam się tego mniej ściśle, gdyż wideo Here with Me wyszło 14 grudnia roku 2012.

Niektórym maniakom (to znaczy mnie) wydaje się, że każda informacja o pracy kogoś takiego jak David Lynch powinna być rozgłoszona (nieważne, czy chodzi o film, klip czy reklamę syropu na kaszel). Tymczasem znalezienie takich danych w sieci sprawia trudności. Owszem, kiedy przesławny David Fincher wyreżyserował teledysk przesławnego Justina Timberlake’a, nie uszło to uwadze internautów i portali filmowych. Ale gdy już mniej sławny Anton Corbijn nakręcił wideo do piosenki Arcade Fire (zespołu sławnego jak na indie rock, ale wciąż nie tak sławnego jak Justin), rozeszło się to bez echa. Mam wrażenie, że pomija się jakąś ważną część popkultury i nie chodzi tylko o większe zainteresowanie pobocznymi projektami reżyserskimi. Teledysk ma swoją własną poetykę i często zostaje w naszej pamięci dłużej niż piosenka. Może być formą sztuki, lecz czy ktoś to bada, czy ktoś o tym pisze, rozmawia…? Chyba tylko wtedy, gdy wzbudza kontrowersje lub opiera się na jakimś szczególnie zwariowanym pomyśle. Dlatego prawdopodobnie gdy poproszę Was o podanie tytułów trzech utworów z roku 2013, których klipy najbardziej utkwiły Wam w pamięci, wymienicie trzy: Blurred Lines Robina Thicke'a (bo cycki), Evil Eye Franz Ferdinand (bo genialny pomysł na konwencję gore i Alex Karpanos na brzuchu grubasa; brak mi tej pozycji na liście Pitchforka) oraz Wrecking Ball Miley Cyrus (bo… szkoda gadać). Co ciekawe, dwa ostatnie stworzyła ta sama osoba, Diane Martel (z Miley również współpracowała – wyreżyserowała teledysk We Can’t Stop, też z pewnych względów popularny). Ach, mówiło się jeszcze trochę o klipie do piosenki Happy Pharella Williamsa, bo to pierwszy w historii dwudziestoczterogodzinny teledysk. Na stronie 24 Hours of Happy można w każdej chwili zobaczyć jego dowolny fragment i śledzić Pharella śpiewającego i przechadzającego się po mieście rano, we dnie i w nocy (piosenkę zapętlono aż 360 razy).

Alex Karpanos w teledysku do Evil Eye

Uznani filmowcy chętnie urządzają sobie takie muzyczne wyprawy. Poza dziewiątką niżej wymienionych teledyski na swoich kontach mają również: Michel Gondry (Everlong Foo Fighters), Martin Scorsese (Bad Michaela Jacksona), Spike Lee (Fight the Power Public Enemy), Gus Van Sant (Under the Bridge Red Hotów), James Cameron (Reach Martini Ranch; to jedyny klip autorstwa Camerona, na dodatek gra w nim jego była żona, Kathryn Bigelow), sama Kathryn Bigelow (Touched by the Hand of God New Order), Michael Bay (I Would Do Anything for Love Meat Loafu), Ron Howard (Gravity Michaela Sembello), Ridley Scott (Avalon Roxy Music), Sam Peckinpah (Too Late for Goodbyes Juliana Lennona) i Brian De Palma (Dancing in the Dark Bruce’a Springsteena). Lista ta na pewno nie jest pełna i wideoklipów sygnowanych znanymi nazwiskami muszą być setki (ja podałam tylko po jednym przykładzie). Nie zawsze świadczy to o jakości tych teledysków, bo ich poziom jest różny, często są jednak interesującą kontynuacją fabularnego dorobku twórców. Klipy od Wojciecha Smarzowskiego, Tima Burtona czy Davida Lyncha wyglądają jak wycięte sceny ich filmów. Bywa też, że styl jest przezroczysty, ale wybitność przejawia się w elegancji kadrów, wizualnym dopieszczeniu (jak w przypadku Paula Thomasa Andersona czy też Davida Finchera). Ostatnim powodem, dla którego uznałam temat za ciekawy, są doznania słuchowe, bo wielcy raczej z byle kim nie współpracują (chociaż zdarzą się też piosenki, których nie da się słuchać).

Nim przejdę do sedna, odeślę Was jeszcze do listy Pitchforka oraz innej, równie ciekawej – stu najlepszych teledysków w historii według redakcji magazynu NME:

http://pitchfork.com/features/staff-lists/9285-the-top-music-videos-of-2013/1/

http://www.nme.com/list/100-greatest-music-videos/217342

(Pewnie już zauważyliście, ale wszystkie pogrubione wyrazy to przekierowania do YouTube'a, chciałam Wam pokazać jak najwięcej teledysków.)

David Fincher

Kto zacz: Amerykański reżyser dwukrotnie nominowany do Oscara za Ciekawy przypadek Benjamina Buttona oraz The Social Network (za ten film dostał Złoty Glob). Nagrody, nie nagrody, i tak w świadomości widzów najsilniej istnieje jako twórca kultowego Fight Clubu.

Justin Timberlake w teledysku do Suit & Tie

Staż teledyskowy: Wikipedia w podpunkcie Music videos podaje blisko 60 tytułów piosenek, do których teledyski nakręcił Fincher, przy czym większość powstała w latach 80. (http://en.wikipedia.org/wiki/David_Fincher). To właśnie od nich zaczął swoją karierę. Od momentu, gdy w roku 1993 przerzucił się na filmy fabularne (zadebiutował Obcym 3), wyreżyserował ich zaledwie sześć. Nim jednak częściowo odpuścił sobie to zajęcie, został za swoją pracę kilkakrotnie nagrodzony. Jego wideo do The End of the Innocence Dona Henley’a przyniosło piosenkarzowi nagrodę MTV Video Music Award w kategorii Najlepszy teledysk męski w roku 1990. W tym samym plebiscycie, tyle że w kategorii Najlepsza reżyseria, odznaczono Finchera za dwa klipy Madonny – Express Yourself w roku 1989 i Vogue rok później – a także w minione wakacje za Suit & Tie, o którym poniżej. Filmowiec pracował także z takimi sławami, jak Paula Abdul (Straight Up, Cold Hearted, Forever Your Girl i inne), Aerosmith (Janie's Got a Gun), George Michael (Freedom '90), Michael Jackson (Who Is It?) i The Rolling Stones (Love Is Strong).

Teledysk z roku 2013: Od powstania przedostatniego klipu Finchera (do utworu Only Nine Inch Nails) minęło aż osiem lat. Domyślam się, że skoro Fincher teledyskami się już raczej nie zajmuje, to była to koleżeńska przysługa – w końcu Timberlake zagrał niedawno w Fincherowskim The Social Network. Tym sposobem Suit & Tie stało się produktem totalnym: to nie tylko prawdopodobnie najlepsza piosenka roku 2013, ale też najbardziej stylowy klip, jaki ostatnio powstał. Nagroda na MTV Video Music Award w pełni zasłużona, chociaż dziwię się, że tylko za reżyserię (teledyskiem roku został obraz do drugiego singla Timberlake’a, Mirrors).

Próbka możliwości:

Spike Jonze

Kto zacz: Amerykański reżyser, którego znamy przede wszystkim jako twórcę filmów Być jak John Malkovich i Adaptacja. W lutym do kin wejdzie jego czwarty obraz, Her, na który czekam z niecierpliwością (chociaż przyczyną nie jest Jonze, ale obsadzony przez niego w głównej roli Joaquin Phoenix).

Greta Gerwig w alternatywnej wersji teledysku do Afterlife Arcade Fire

Staż teledyskowy: Podobnie jak Fincher czy Corbijn, zanim Spike Jonze został reżyserem filmów fabularnych, był rozchwytywanym reżyserem teledysków. Nadal je kręci, ale chyba już bardziej „hobbystycznie”, raz – dwa razy na rok, czasem wcale. Najczęściej współpracował z Beastie Boys (Sabotage, Time for Livin', Sure Shot i inne). Jest autorem ponad 50 klipów (pełna lista: http://en.wikipedia.org/wiki/Spike_Jonze#Music_videos), w tym dla między innymi dla Björk (It's in Our Hands, It's Oh So Quiet), Weezera (Buddy Holly, Undone – The Sweater Song, Island in the Sun [version 2]), R.E.M. (Crush with Eyeliner, Electrolite), Daft Punk (Da Funk), Yeah Yeah Yeahs (Y Control), Arcade Fire (The Suburbs, Afterlife), Kanye’go Westa (Flashing Lights, Otis). 

   

Teledysk w roku 2013: Youtube w listopadzie po raz pierwszy urządziło galę YouTube Music Awards, której dyrektorem kreatywnym był sam Spike Jonze. Na 90-minutowe show składały się wręczenie statuetek, wspomnienia hitów sieci 2013 oraz występy muzyków, gdzie obok Lady Gagi i Eminema zaprezentowała się grupa Arcade Fire. Nie były to jednak zwykłe minikoncerty – Afterlife to wideoklip na żywo. W dodatku tańczy w nim Frances Ha, czyli Greta Gerwig. Zdaje się, że Spike Jonze rozszerzył znaczenie słowa „teledysk”. Brawo, Spike.

Próbka możliwości:

Anton Corbijn

Kto zacz: Holenderski reżyser, który do tej pory nakręcił dwa filmy fabularne – Control (2007) oraz Amerykanin (2009). Obecnie kończy prace nad ekranizacją powieści  Johna le Carré Bardzo poszukiwany człowiek. Podobno w lutym ma rozpocząć zdjęcia do filmu o Jamesie Deanie. 

Dziwny teledysk do piosenki Reflektor Arcade Fire

Staż teledyskowy: Anton Corbijn jest obok Davida Finchera i Spike’a Jonze’a teledyskowym weteranem, jego dorobek obejmuje dziesiątki tytułów (pełna lista: http://en.wikipedia.org/wiki/Anton_Corbijn#Music_videos). Filmy fabularne to dla niego tylko dodatek do klipów oraz fotografii. Ze wszystkich reżyserów z zestawienia to właśnie doświadczenia Corbijna robią na mnie największe wrażenie. To nie tylko wieloletni współpracownik U2 (Pride (In the Name of Love) [third version], One, Please [first version], Electrical Storm, a także okładki płyt) oraz Depeche Mode (Personal Jesus, Enjoy the Silece [firt version], Policy of Truth i wiele innych), ale również człowiek, który stykał się z najważniejszymi lub/i najpopularniejszymi rockowymi zespołami oraz osobistościami: Joy Division (Atmosphere), Nirvaną (Heart-Shaped Box), Metallicą (Hero of the Day, Mama Said), Johnnym Cashem (Delia's Gone), Coldplay (Viva la Vida [second version], Talk), Red Hot Chili Peppers (My Friends [first version]), Arcade Fire (Reflektor) czy też The Killers (All These Things That I've Done [second version]). Przy takim CV zupełnie nie dziwi sukces muzycznego Control – filmu o liderze Joy Division, Ianie Curtisie (uwielbiam i zespół, i film).

Ciekawostka: http://www.corbijn.co.uk/ to oficjalna strona Antona Corbijna, na której znajdziemy między innymi zdjęcia, które wykonał dla U2, Davida Bowiego czy Kylie Minogue wraz z krótkimi opisami okoliczności, w jakich powstawały.

Teledysk z roku 2013: Corbijn wyreżyserował dwa, Reflektor Arcade Fire oraz Should Be Higher Depeche Mode. Innymi słowy: nakręcił intrygujący wideoklip do singla jednego z najciekawszych współczesnych zespołów (tak twierdzą zagraniczne media rozpływające się nad nową płytą; ja wolałam The Suburbs) oraz nudnawą „koncertówkę” grupy, która swoje najlepsze lata ma już dawno za sobą.

Próbka możliwości: